Beleidsplan 2019-2024

Inleiding/thema

Kasteelpark Born is in 1970 gestart als dierenpark in de tuinen van voormalig Kasteel Born. Het kasteel is in 1930 afgebrand, sindsdien rest alleen nog een -zeer markante- ruïne. Het kasteelpark huisvest zoogdieren, vogels, amfibieën, reptielen geleedpotigen, weekdieren en insecten.

Met de dierencollectie in ons park willen we de bezoekers kennis laten maken met een grote verscheidenheid aan dieren. Bij de vogels zijn er bijvoorbeeld watervogels, roofvogels en loopvogels aanwezig. En bij de schapen laten we zowel dieren met wol als met haar zien, terwijl ook de verschillen in rui tot uiting komen in de keuze van de rassen.

Veel van onze dieren zijn nuttige huisdieren of dieren die als huisdier gehouden zijn, maar daar niet geschikt voor zijn. Dit is een belangrijk educatief thema. Dit educatieve aspect kan worden beschouwd als een afgeleide van het hoofdthema, dieren rondom het kasteel van de middeleeuwse kasteelheren, maar is, geplaatst in de context van de tegenwoordige tijd met haar discussies over dierenwelzijn gevoerd in het maatschappelijk veld, van evident belang.

Het aantal bezoeken aan het park beweegt zich rond de 80.000 (in de beginperiode was dit ca 45.000).

Het Kasteelpark is in de zomermaanden van 1 maart t/m 31 oktober dagelijks geopend. In de winterperiode is het park alleen op woensdag, zaterdag en zondag geopend.

Sinds 2003 is Kasteelpark Born in het bezit van een dierentuinvergunning, nummer: DB/2003/019 .

1. De doelstelling van de stichting

De doelstelling zoals verwoord in de oprichtingsakte van de stichting, is:
“de relatie tussen de mens en de flora en fauna te bevorderen en te verdiepen en het verrichten van alle handelingen die met het vorenstaande in de ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn.”

Het bestuur van de stichting geeft in het beleidsplan de richting aan om de doelstelling te verwezenlijken. Het beleid is hierbij afhankelijk van de ontwikkelingen in de regelgeving en in de maatschappij en het aan haar ter beschikking staande budget. Het beleidsplan wordt in principe voor vijf jaar opgesteld maar wordt aangepast wanneer ontwikkelingen, regelgeving en/of budgettaire mogelijkheden daartoe aanleiding geven.

De stichting werkt ten dienste van het algemeen nut op de volgende terreinen:

1. Educatie op het gebied van flora en fauna in samenhang met de historische omgeving
2. Opvang en verzorging van dieren, passend binnen dit thema
3. Begeleiding en het faciliteren van onderwijs op het gebied van groen- en dierverzorging

In het beleidsplan voor de periode 2019-2024 zijn de volgende aandachtsgebieden benoemd:

1. De expliciete aandacht voor kleuters en voor kinderen van de basisschool: de stichting wil bevorderen dat met name kinderen meer vertrouwd met en betrokken raken bij dieren in hun eigen omgeving. Het minder valide kind wordt daarbij uiteraard niet vergeten.
2. Aandacht voor middelbare scholieren en jonge studenten.
3. Aandacht voor volwassenen met een zorgvraag (licht verstandelijk gehandicapten)
4. Aandacht voor ouderen en mensen met beperkingen.

2. De werkwijze van de stichting om haar doelstelling te verwezenlijken

De stichting tracht haar doel onder meer te verwezenlijken door het beheren en exploiteren van een dierenpark met kinderboerderij in een parkachtige omgeving met botanische elementen in de gemeente Sittard-Geleen.

De gronden en diverse opstallen worden van de gemeente gepacht op basis van een langjarig pachtcontract.

De stichting beoogt niet het maken van winst.

De stichting verzorgt educatieve voorlichting aan een breed publiek over dieren en planten in de eigen omgeving. Omdat het accent hierbij vooral ligt op kinderen worden daarbij de voor deze doelgroep relevante faciliteiten van dier- en speelcontact aangeboden.

In het Kasteelparkcomplex is tevens een deel van het IVN (Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid, afdeling Land van Swentibold) gehuisvest, waarmee in goede samenwerking gratis voorlichtende activiteiten voor met name de jeugd worden georganiseerd.

De stichting streeft ernaar om het cultureel erfgoed van het Kasteel Born te bewaren. Zo wordt er aandacht besteed aan de historische en vroeg-landschappelijke ontwikkeling van de omgeving van het Kasteel Born.
Er wordt gewerkt aan een gratis via de site te benaderen interactief computerprogramma (af te ronden in de looptijd van het beleidsplan) waarin informatie gegeven wordt over de historie van het kasteel en informatieborden. Dit gebeurt in samenwerking met regionale historische genootschappen, de gemeente Sittard-Geleen en door middel van tentoongestelde studieresultaten van promovendi van de Universiteit van Amsterdam.

In het Kasteelpark zijn projecten gerealiseerd in samenwerking met de (ANBI-geaccrediteerde) Stichting AAP. Hierbij worden geresocialiseerde groepen apen (Berber en Witoorpenseel-) en daarnaast was- en neusberen uit opvang en inbeslagname gehuisvest en verzorgd. Dit bevordert het dierenwelzijn en bovendien wordt hierbij door middel van grote tekstborden gewezen op de activiteiten van de stichting AAP en het belang van goed nadenken over aanschaf, voeding en huisvesting van wilde dieren door particulieren.
Voor het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit verzorgen wij in goede samenwerking de opvang, huisvesting en verzorging van wegens dreiging tot faunavervalsing uit de natuur weggevangen Pallas-eekhoorns. Hieraan is toegevoegd het plaatsen van voorlichtende teksten ter voorkoming van het aanschaffen en in natuur brengen van invasieve soorten.

De stichting biedt mogelijkheden voor het volgen van stages voor jonge studenten (hoofdzakelijk dier- en groenverzorgers). Bij dit laatste worden tevens examens afgenomen in het kasteelpark en zijn enkele daartoe opgeleide medewerkers bevoegd bij de examens als assessor te fungeren.

De stichting zorgt bij schoolbezoeken voor de specifiek dier- en plantgerichte begeleiding van bezoekers in de leeftijd van 4 tot 12 jaar. Aan deze basisschoolleerlingen wordt instrumentarium, waaronder microscopen, gratis ter beschikking gesteld om dier en plant nader te bestuderen.

De stichting biedt ondersteunend werk voor licht verstandelijk gehandicapte mensen. De stichting zorgt dat zij op een goede manier begeleid worden in het werken met dieren en bij het onderhoud van het terrein. Het nuttig bezig zijn versterkt bij deze groep mensen (bij duidelijk afgebakende taken) het zelfvertrouwen en de zelfredzaamheid.

In het park streeft de stichting naar toegankelijkheid voor iedereen. Bij de ontwikkeling en het onderhoud van het park wordt altijd nagedacht over de deelname van ouderen en mensen met beperkingen.

3. De activiteiten van de stichting voor de jaren 2019 tot 2024

De activiteiten van de stichting zijn onder te verdelen in twee hoofdgroepen:

1. De eerste hoofdgroep bestaat uit de activiteiten die rechtstreeks gerelateerd zijn aan de “omgeving”, met andere woorden, activiteiten die verband houden met het creëren van de juiste omgeving “om onze boodschap over te brengen”.
2. De tweede hoofdgroep bestaat uit een reeks van activiteiten die door het jaar heen georganiseerd worden om de doelgroepen zoals deze bij de aandachtspunten in paragraaf 1 zijn omschreven naar het park te halen om, waar nodig spelenderwijs, deze zelfde boodschap over te brengen.

3.1 Activiteiten eerste hoofdgroep
De activiteiten uit de eerste hoofdgroep (‘omgeving-gerelateerde’ activiteiten) zijn hieronder kort omschreven.

3.1.1 Dieren in het park
Dieren worden voor wat betreft hun huisvesting en plaatsing in het park beoordeeld op hun sociale samenhang: mannen versus vrouwen, groepsgrootte en mogelijkheden tot voortplanting. Daarnaast wordt gekeken of meedoen aan fokprogramma’s mogelijk is. Voor wat betreft dit laatste wordt rekening gehouden met de wenselijkheid hiervan, het welzijn van het actuele dierenbestand is hierbij leidend.

3.1.2 Park aanpassen aan het thema
Borden maken met verhaal van het kasteel en de bewoners gerelateerd aan het thema. Het is daarbij van groot belang dat zowel de dieren als de planten, de historische hoogtepunten en de middelen van bestaan van de middeleeuwer, op educatief en artistiek professionele wijze worden geïllustreerd en van tekst voorzien.
De verschillende aspecten (dieren en planten vs. historie) zijn herkenbaar aan de kleur van de borden (groen vs. bruin).

3.1.3 Voorlichting en educatie
Aspecten als voorlichting over de dieren en hun biotoop, hun oorsprong en functie in de natuur belichten. Controleren of bestaande informatie duidelijk is of aanvulling behoeft.
Met onder meer IVN kijken naar mogelijkheden tot uitbreiding van educatieprogramma’s in het park.

Uitdiepen van het historisch thema (kasteel, kasteelpark, waterloop, molenruïne, rentmeesterwoning en gewelvenkelder).

Aan het programma is in het begin van 2017 een goed geoutilleerd gebouw toegevoegd waar met behulp van microscopen onder andere lessen worden gegeven aan met name jongeren in het onderzoeken van kleine waterdiertjes uit de grachten van het Kasteelpark. Tijdens de looptijd van dit beleidsplan zal er meer ruimte gecreëerd worden voor deze activiteit, benevens een verdere professionalisering.

3.1.4 Thema: kleur, reuk en smaak
Nagaan of deze aspecten een plaats kunnen krijgen in de inrichting en presentatie van het park. In de vorige periode kwamen deze aspecten incidenteel aan de orde, de opzet is om deze structureel in de presentatie op te nemen.

3.1.5 Duurzaamheid en duurzaam ondernemen
Deze onderdelen zijn integraal ondergebracht in de operationele activiteiten van de stichting. Er wordt naar gestreefd om zonne-energie op te wekken in het park, de mogelijkheden zijn beperkt i.v.m. de hoge bomen in het park. Alternatieve mogelijkheden zullen worden onderzocht.

3.1.6 Routing
Nagaan of de wandelroute een logische weg door het park volgt en of daarbij op een redelijk logische wijze de verschillende dieren aan bod komen voor wat betreft onderlinge samenhang, educatieve aspecten en relatie tot het thema.

3.1.7 Inrichting dierenverblijven
Continu letten op aanwezigheid van biotoop-gerelateerde elementen, verrijking, schuilmogelijkheden voor de dieren bij gevechten e.d.

3.1.8 Speelmogelijkheden
Kwaliteit en kwantiteit controleren. Nagaan of het element ‘creativiteit’ tot uitdrukking komt en of de speelmogelijkheden voldoende uitdaging brengen; ook aandacht voor meer speelmogelijkheden voor minder valide kinderen.

3.2 Activiteiten tweede hoofdgroep
Het gaat hierbij om gratis activiteiten (i.c. onderdeel uitmakend van de entreeprijs), zoals die deels ook in het verleden zijn georganiseerd.
Om de belangstelling voor het park levend te houden, blijft de stichting deze activiteiten ontplooien. Bij deze activiteiten wordt steeds rekening gehouden met thematische en educatieve aspecten.
De reeks activiteiten zijn kort omschreven in de volgende opsomming:

3.2.1 Lente.
- Activiteiten die met voorjaar te maken hebben zoals jonge dieren, schapenscheren met educatieve activiteiten rond de wol en gerelateerde thema-activiteiten.
- Dreamnight at the zoo (www.dreamnightatthezoo.nl, speciale avondopenstelling (gratis) ten behoeve van ernstig chronisch zieke en gehandicapte kinderen, hun ouders en thuiswonende broertjes en zusjes).
- Muziekdag met jeugdorkesten van de plaatselijke muziekgezelschappen, mede georganiseerd door het gemeentelijk cultuurbedrijf.

3.2.2 Zomer
- Themadagen rondom specifieke dieren (vogels, insecten) en natuur (slootjesdagen). Het IVN werkt aan een deel van deze activiteiten mee.
- Oudhollandse spellendagen, creatieve dagen en kunstmarkt met aandacht voor natuur en duurzaamheid.
-Theateractiviteiten rondom de verschillende themadagen.

3.2.3 Herfst
-Open monumentendagen met daaraan gerelateerd programma.
- Herfstthema’s, werken met natuurlijke materialen.
- Landelijke Nacht van de Nacht (voor eenieder gratis toegankelijk) activiteiten over nachtdieren, sterren e.d. in samenwerking met het IVN.

3.2.4 Winter
- Sinterklaasactiviteiten
- Kerstmarkt met Kerstman voor de kinderen en inzameling voor de Voedselbank

Daarnaast wordt in het begin van elk jaar een activiteitenkalender opgesteld. Hierbij wordt, naast de vaste elementen zoals hierboven beschreven, aandacht besteed aan lokale, provinciale, landelijke en/of wereldwijde thema’s.

4. Inkomsten
De mogelijkheden om de activiteiten ten behoeve van het realiseren van de doelstelling te financieren zijn divers.

4.1 Subsidie
De stichting ontvangt jaarlijks een (exploitatie) subsidie van de Gemeente Sittard-Geleen.

4.2 Bijdragen van bedrijven en instellingen
Diverse bedrijven hebben belangstelling voor de doelstelling van de stichting en doen gaarne een dotatie in de vorm van geld of goederen. Door de toegekende ANBI-status verwacht het bestuur om meer bedrijven en instellingen te kunnen benaderen tot het doen van bijdragen.

4.3 Bijdragen van particulieren
De stichting onderzoekt continu of er mogelijkheden zijn voor (kleine) particuliere sponsors om een bijdrage te leveren, bijvoorbeeld een dierenverblijf of individuele dieren adopteren etc. Daarnaast hoopt de stichting in de toekomst meer structurele en/of incidentele donaties aan te trekken.

4.4 Eigen bijdrage bezoekers van het park.
Om de vaste lasten van de exploitatie te financieren wordt jaarlijks in het bestuur overlegd welke bijdrage in de vorm van entreegelden van de bezoekers kan worden gevraagd.
Hierbij wordt rekening gehouden met de sociaal-maatschappelijke achtergrond en herkomst van de bezoekers van het Kasteelpark.

Activiteiten op educatief gebied zijn altijd gratis.

5. Financieel beheer
Het jaarlijks ontstane vermogen wordt veelal zo direct mogelijk besteed (gerichte doelen en zo min mogelijk vertraging). De indirecte kosten worden zo laag mogelijk gehouden.
Alle opbrengsten en kosten worden in beginsel verantwoord in de periode waarop zij betrekking hebben. Alle opbrengsten worden verantwoord in het boekjaar waarin zij door de stichting zijn ontvangen.

Het bestuur van de stichting beheert het fonds en ziet erop toe dat fondsen niet op een oneigenlijke manier worden gebruikt.

Jaarlijks wordt er een (meer jaren) exploitatie- en investeringsbegroting opgesteld. De penningmeester brengt maandelijks verslag over de financiële stand van zaken uit in de bestuursvergadering.

De jaarrekening wordt samengesteld door een accountant en voorzien van een samenstellingsverklaring.

Het bestuur is onbezoldigd, de bestuurders ontvangen geen beloning, noch een onkostenvergoeding voor hun diensten.

6. Slotparagraaf
De exploitatie van het Kasteelpark is een dynamisch gebeuren. De bezoekersaantallen zijn de laatste jaren gestegen van ca 50.000 naar ca 80.000 per jaar. Dit betekent voor het bestuur van de stichting zowel als voor de vaste medewerkers een voortdurende aanpassing aan nieuwe situaties ten aanzien van kennisoverdracht naar de bezoekers en up-to-date houden van de bezoekersfaciliteiten.

Het bestuur hecht eraan om aan te geven dat, wat er ook gebeurt, het welzijn van de dieren op de eerste plaats komt.